In dit artikel iets meer over de eigenschappen van een (trainings)simulatie. In een eerder artikel hebben we al een korte uitleg gegeven van wat een simulatie is:
Simulaties: bij een simulatie wordt een deel van de werkelijkheid d.m.v. software berekend. Dit kan bijvoorbeeld betrekking hebben op de markt- of bedrijfs- resultaten die worden berekend op basis van door de cursisten genomen beslissingen.
Achtergrond: Het idee achter een simulatie is dat je de deelnemers in een rollenspel die rol laat vervullen waarvoor je hen aan het trainen bent, en in die rol laat oefenen met (of tegen) een gesimuleerde werkelijkheid. Het is een “totaalplaatje”: de deelnemers maken geen deelopdrachten (zoals veelal gebruikelijk bij trainingen en e-learning modules), maar ze oefenen met het geheel in al zijn facetten en dat ook nog eens gelijktijdig. Dat maakt dat een simulatie tot een veel realistischer oefening dan de gebruikelijke opdrachten.
Uitvoering: Hoe gaat een simulatie in zijn werk? Om te beginnen vertel je de deelnemers wat hun rol voor die dag (of dagen) is. Zij zijn bijvoorbeeld het nieuwe management team wat alle beslissingen voor een bedrijf of instelling gaat nemen. Je geeft ze de benodigde achtergrond informatie (bedrijfstechnisch, markt, historie, etc.). En vervolgens mogen ze de beslissingen die bij hun rol passen gaan nemen. De resultaten worden dan door de simulator (meestal een computerprogramma) berekend en naar de deelnemers teruggegeven.
Merk op dat dit een heel beknopte, tamelijk technische, weergave van het proces is, die niet in gaat op de onderwijskundige kant van de zaak (dit zullen we verderop doen). Het is hier uitsluitend bedoeld om een beschrijving te geven van wat een training tot een simulatie maakt.
Doel: Het doel van een simulatie is om de deelnemers in staat te stellen om op een realistische (en aangename) manier hun rol te laten “ervaren” en er mee te oefenen. En dat niet alleen op het niveau van die rol, maar ook op een meta-niveau. Dat wil zeggen dat je als trainer samen met hen kijkt naar hoe zie die rol vervullen: hoe komen ze tot hun beslissingen, hoe werken ze samen, hoe gaan ze om met onverwachte situaties, hoe reflecteren ze zelf in die rol? Dit wordt ook wel het
principe van Action Learning genoemd (Reg Revans, 1982): leren door te doen, maar wel met feedback, reflectie, leren van fouten, nieuwsgierigheid, en opnieuw proberen.
Overigens hoeft de rol die de deelnemers in de simulatie spelen niet dezelfde te zijn als de rol die ze in hun dagelijkse werk spelen. Het kan een (eventuele) toekomstige rol zijn, maar ook een heel andere. Dit hangt sterk samen met het doel van de training als geheel. Vaak is een simulatie een onderdeel van een meeromvattende training.
Ook hoeft het doel van training niet per sé samen te vallen met de inhoud van de simulatie. Zo kun je bijvoorbeeld een willekeurig virtueel bedrijf besturen terwijl het doel van de simulatie vooral is om de manier van samenwerken onder de loep te nemen.
Begeleiding: Het succes van een simulatie hangt i.h.a. sterk af van de wijze van begeleiding. Deze dient sterk gericht te zijn op het stimuleren van eigen reflectie. De deelnemers dienen zoveel mogelijk zelf te ontdekken hoe ze de problemen waar ze mee geconfronteerd worden kunnen oplossen. Feedback dient vooral op het meta-niveau plaats te vinden: hoe was jullie aanpak, wat ging er goed en wat niet en waarom?
Onze ervaring leert dat het verloop van een simulatie niet altijd voorspelbaar is. Deelnemers kunnen zeer verschillend op de vaak complexe, aan hen voorgelegde situatie reageren, wat ook tot onvoorspelbare beslissingen kan leiden. Het kan daarom nuttig zijn om met tenminste twee begeleiders te werken: een trainer die vooral interacteert met de groep en een spelleider (facilitator) die de simulatie beheert en monitort. De laatste kijkt vooral naar wat deelnemers besloten hebben en wat de resultaten daarvan zijn (en waarom) en communiceert dit met de trainer. De trainer observeert de groep, de wijze van samenwerking, etc., en beslist over de meest optimale feedback en communiceert dit met de deelnemers.
Complexiteit: Afhankelijk van ervaring en niveau van de deelnemers kan een simulatie soms nogal overweldigend zijn en dit kan een enkele keer ook wat weerstand opwekken. Er komt veel op de deelnemers af: ze moeten soms grote hoeveelheden informatie verwerken (soms ook disinformatie), complexe problemen oplossen, omgaan met een nieuw team van (on)bekenden, ze worden geobserveerd, krijgen feedback, worden verwacht op zichzelf te reflecteren. Soms is er ook nog sprake van tijdsdruk en meningsverschillen in het team, etc.
Dit is niet voor iedereen even gemakkelijk en vergt daarom ook bijzondere kwaliteiten van de begeleiding. Het is uiteraard van groot belang de deelnemers hier op de juiste manier in te begeleiden. Soms kan het helpen met een eenvoudiger versie te beginnen. Zodra het gevoel ontstaat dat men greep op het spel begint te krijgen slaat de aanvankelijke reserve meestal snel om in enthousiasme.
Doelgroep: De doelgroep voor simulaties in het algemeen is natuurlijk heel breed. Wel kan gezegd worden dat een simulatie van de deelnemers verlangt dat deze zich in een nieuwe rol kunnen verplaatsen, in staat zijn in korte tijd relatief veel informatie te verwerken, en bereid zijn met enige afstandelijkheid naar hun eigen functioneren te kijken.
Een management simulatie (een veel toegepaste subklasse) vergt bovendien het vermogen in een team te werken, het omgaan met grotere hoeveelheden informatie, het houden van overzicht (helikopter view) en onderscheid kunnen maken tussen de grote lijn en de details. Management simulaties zijn daarom vooral geschikt voor cursisten op minimaal HBO niveau.
Ontwikkeling: In het verleden werden de beslissingen van de deelnemers nog wel met de hand door de spelleider verwerkt om de resultaten te berekenen, maar met de huidige stand van de techniek wordt dit natuurlijk meestal met een computer gedaan. En wel in de vorm van een computer netwerk (lokaal of via internet), waarbij de deelnemers zelf hun beslissingen invoeren en de resultaten centraal berekend worden om vervolgens aan de deelnemers getoond te worden.
Simulatiesoftware wordt snel complex door het grote aantal benodigde variabelen en rekenregels dat vereist is voor een realistische weergave van de werkelijkheid. Om die reden is het ontwikkelen van een nieuwe simulatie vaak kostbaar. Dit kan worden voorkomen door het gebruik van een simulatieplatform dat bestaat uit een ontwikkelomgeving met een groot aantal voorgedefinieerde functies, specifiek ontworpen voor simulaties, zoals ons eigen VRTsim platform. Zo’n simulatieplatform beschikt daarmee over veel functionaliteit die telkens hergebruikt kan worden en tevens de betrouwbaarheid van de tools bevordert.
Verdere leessuggesties
Artikel “E-learning, serious gaming, simulaties, wat is wat?”
E-boek “7 Misverstanden over Management Simulaties”
K.J.M. van Haaster: “Over gaming gesproken…”
C. Elgood: “Handbook of Management Games and Simulations”, Gower